Ekonomia społeczna, czyli po pierwsze człowiek
Ekonomia społeczna to taki rodzaj działalności, w którym najważniejszą rolę odgrywają ludzie. Zysk nie jest celem samym w sobie – ma służyć tym, którzy potrzebują pomocy, np. wspierać zatrudnienie i reintegrację osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – niepełnosprawnych, seniorów, bezrobotnych.
Gdzie szukać początków ekonomii społecznej? Tradycje i wartości, do których się odwołuje, kształtowały się w Polsce jeszcze przed odzyskaniem niepodległości. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj ruch spółdzielczy, który nierzadko był jedyną alternatywą pozwalającą zaspokajać chociaż w podstawowym zakresie potrzeby całych grup społecznych wykluczonych ekonomicznie. W ruchu spółdzielczym wyeksponowana została także wartość indywidualnej pracy oraz podmiotowego traktowania spółdzielców – niezależnie od zasobów finansowych, którymi dysponowali.
Chociaż obecnie ekonomia społeczna rozwija się w zupełnie innych warunkach, to właśnie podmiotowe podejście do pracowników i koncentrowanie się na oddziaływaniu społecznym znajduje się w centrum zainteresowania podmiotów działających w tym sektorze.
Zgodnie z ustawą, ekonomia społeczna to działalność podmiotów ekonomii społecznej na rzecz społeczności lokalnej w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej, tworzenia miejsc pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, świadczenia usług społecznych, realizowana w formie działalności gospodarczej, działalności pożytku publicznego oraz innej działalności o charakterze odpłatnym.
Ekonomia społeczna w polityce rządu
Zagadnienia związane z rozwojem ekonomii społecznej zostały uwzględnione m.in. w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Wynika to przede wszystkim z faktu, że ekonomia społeczna koncentruje się na potrzebach ludzi, którzy często z przyczyn niezależnych, takich jak niepełnosprawność, choroba psychiczna, wiek, długotrwałe bezrobocie czy ubóstwo, nie mogą w pełni uczestniczyć w życiu społecznym czy zawodowym.
Warto tutaj pamiętać, że zagrożenie wykluczeniem społecznym nie dotyczy tylko jednostek, ale rodzi poważne konsekwencje dla ich rodzin i społeczności, w których funkcjonują. Właśnie dlatego tak ważny jest nacisk na rozwój ekonomii społecznej i solidarnej, która może przeciwdziałać i odwracać negatywne skutki marginalizacji społecznej.
Ustawa o ekonomii społecznej z dnia 5 sierpnia 2022 r. weszła w życie 30 października 2022 r. Reguluje organizację i zasady działania przedsiębiorstwa społecznego, zasady uzyskiwania i utraty statusu przedsiębiorstwa społecznego oraz nadzór nad przedsiębiorstwami społecznymi, instrumenty wsparcia przedsiębiorstwa społecznego, a także zasady i formy wspierania rozwoju ekonomii społecznej przez organy administracji publicznej.
Kompleksowym dokumentem określającym kierunki polityki państwa w tym zakresie jest Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2030 r. Ekonomia solidarności społecznej (KPRES). Przedstawiono w nim wszystkim plany i działania realizowane przez administrację rządową na szczeblu krajowym oraz kompleksową strukturę systemu wsparcia ekonomii społecznej na poziomie regionalnym, z uwzględnieniem roli innych przedstawicieli sektora administracji rządowej, a także jednostek samorządu terytorialnego i sektora ekonomii społecznej.
Czym są PES-y?
To po prostu podmioty ekonomii społecznej do których zaliczamy podmioty spółdzielcze (spółdzielnie socjalne, spółdzielnie pracy, spółdzielnie inwalidów i spółdzielnie niewidomych, spółdzielnie produkcji rolnej), jednostki reintegracji społeczno-zawodowej (CIS i KIS, WTZ i ZAZ), organizacje pozarządowe i podobne podmioty (stowarzyszenia, fundacje, spółki non profit, podmioty kościelne, stowarzyszenia JST, koła gospodyń wiejskich).
Reintegracja społeczna i zawodowa
Reintegracja społeczna to działania służące odbudowaniu lub nabyciu i podtrzymaniu umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu, w tym rehabilitację społeczną osób niepełnosprawnych.
Reintegracja zawodowa to działania służące zdobyciu nowych kwalifikacji, kompetencji, wiedzy i umiejętności w celu odbudowania lub uzyskania i podtrzymania zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy i awansu zawodowego, w tym rehabilitację zawodową osób niepełnosprawnych.
Przedsiębiorstwa społeczne to status, a nie osobna forma prawna. Status taki mogą uzyskać podmioty ekonomii społecznej – przyznaje go wojewoda, który w postępowaniu administracyjnym sprawdza, czy PES spełnia odpowiednie warunki. Celem działalności przedsiębiorstw społecznych jest reintegracja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub realizacja usług społecznych.
Usługi wsparcia podmiotów ekonomii społecznej
Animacja lokalna, tworzenie PES i PS oraz wspieranie prowadzonej przez nie działalności, a także finansowania powstawania w nich miejsc pracy, wsparcie podejmowanych przez PS działań reintegracyjnych, wsparcia PES i PS w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, wzmacniania potencjału kadrowego, finansowego i innowacyjnego PES i PS oraz udzielania im wsparcia biznesowego.