W centrum ekonomii społecznej stoi człowiek. Ta forma działania skupia się na wsparciu osób, które są w potrzebie, to znaczy m.in. wsparciu osób z niepełnosprawnościami, starszych czy bezrobotnych. Ważnym działaniem w tym kontekście jest reintegracja, czyli np. znalezienie zatrudnienia i ponowne włączenie do społeczeństwa. Dodatkowo ekonomia społeczna skupia się na dostarczaniu usług społecznych, np. w formie prowadzenia żłobka czy usług opiekuńczych dla seniorów. Warto zauważyć, że wykluczenie dotyka nie tylko konkretnych osób, ale ma wpływ również na ich rodziny. Rozwój ekonomii społecznej jest istotny, aby przeciwdziałać i odwracać negatywne efekty marginalizacji.
Organizację i funkcjonowanie podmiotów ekonomii społecznej reguluje ustawa o ekonomii społecznej, która weszła w życie 30 października 2022 roku. Określa ona zasady uzyskiwania i utraty statusu przedsiębiorstwa społecznego, nadzór nad tymi przedsiębiorstwami, środki wsparcia dla nich, a także mechanizmy wspierania rozwoju ekonomii społecznej przez organy administracji publicznej.
PES a przedsiębiorstwo społeczne
Ekonomia społeczna to przede wszystkim PES-y, czyli podmioty ekonomii społecznej. Zaliczają się do nich m.in. organizacje pozarządowe, spółdzielnie (socjalne, pracy, w tym spółdzielnie inwalidów i spółdzielnie niewidomych) oraz podmioty takie jak: spółki non profit, podmioty kościelne, stowarzyszenia JST, koła gospodyń wiejskich, jednostki reintegracji społeczno-zawodowej (np. Centra i Kluby Integracji Społecznej).
Natomiast przedsiębiorstwo społeczne to status, a nie odrębna forma prawna. Mogą go uzyskać PES-y. Status przyznaje wojewoda, który w postępowaniu administracyjnym sprawdza, czy PES spełnia odpowiednie warunki. Działalność przedsiębiorstw społecznych w pełni odzwierciedla cele ekonomii społecznej tj. reintegrację społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz realizację usług społecznych. Po roku wdrażania ustawy status przedsiębiorstwa społecznego uzyskało ponad 800 podmiotów.
200 mln zł na przełom w ekonomii społecznej
PES-y realizują ważne cele społeczne, a działalność ta podlega wsparciu przez władze publiczne. Jednym z kluczowych narzędzi, które wspiera ekonomię społeczną jest program „Odporność oraz rozwój ekonomii społecznej i przedsiębiorczości społecznej” w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Program ma na celu wzmocnienie sektora ekonomii społecznej poprzez przekazanie niemal 200 milionów złotych na jego rozwój. Program umożliwia m.in. wsparcie działalności gospodarczej podmiotów ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstw społecznych i realizację inicjatyw, niezbędnych do ich modernizacji, zwiększenia skali działalności, zmiany branży czy zwiększenia obrotów finansowych. To bardzo ważne, aby w okolicznościach zmieniającej się rzeczywistości społeczno-gospodarczej po pandemii, wzmacniać pozycję ekonomiczną i samodzielność rynkową podmiotów ekonomii społecznej. To także szansa na dostosowanie realizowanych działań do wyzwań, jakie stawia przed nami współczesność, związanych m.in. z zieloną i cyfrową transformacją.
W 2023 r. podmioty ekonomii społecznej mogły aplikować o środki na modernizację i inwestycje w rozwój. Dofinansowanie otrzymało 1141 inicjatyw, , a wśród nich są m.in.:
Spółdzielnia Socjalna „Design Maker” posiadająca status przedsiębiorstwa społecznego. Spółdzielnia to nowoczesna firma odzieżowa, zajmująca się projektowaniem, wytwarzaniem produktów i usług oraz ich dystrybucją przy jednoczesnym zatrudnianiu osób z grupy zagrożonej wykluczeniem społecznym. Spółdzielnia swoimi działaniami przyczynia się do dbałości o środowisko (upcycling) i do budowania tej świadomości w społeczeństwie. Spółdzielnia odchodzi od konsumpcyjnego modelu życia skłaniając się do tworzenia niepowtarzalnych, niemasowych produktów, zgodnie z ideą slow. Produkty Spółdzielni to m.in. wysokiej jakości torby i odzież damska według własnych autorskich projektów. Spółdzielnia otrzymała 171 900 zł z Programu. Przedsięwzięcie ma na celu zakup specjalistycznego sprzętu szwalniczego pozwalającego na uruchomienie linii produkcyjnej nowych artykułów dla kobiet. Dofinansowanie z programu przyczyni się również do termomodernizacji budynku Spółdzielni.
Polskie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Koło w Jarosławiu posiadające certyfikat Znaku Jakości Ekonomii Społecznej 2023. Misją Stowarzyszenia jest dbanie o godność, szczęście i jakość życia osób z niepełnosprawnością intelektualną, ich równoprawne miejsce w rodzinie i w społeczeństwie oraz wspieranie rodzin osób z niepełnosprawnością intelektualną we wszystkich obszarach życia i sytuacjach, a zwłaszcza w ich gotowości niesienia pomocy innym. Ta misja realizowana jest poprzez prowadzenie licznych placówek wspierających dzieci i dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, wśród nich są np. mieszkania wspierane oraz Centrum opiekuńczo-mieszkalne dla łącznie 26 dorosłych osób z niepełnosprawnością. Stowarzyszenie w ramach programu otrzymało 170 tys. zł na przeprowadzanie termomodernizacji mieszkania treningowego. Stowarzyszenie przygotowuje osoby w nim przebywające do prowadzenia częściowego lub całkowicie samodzielnego życia, m.in. poprzez trening samodzielności, poradnictwo, pracę socjalną lub inne usługi aktywnej integracji.
Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym „Lepsze Jutro”. Stowarzyszenie prowadzi działalność w zakresie pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób w szczególności z rodzin borykających się z niepełnosprawnością. Misją Stowarzyszenia jest pomoc osobom niepełnosprawnym, w tym dzieciom i młodzieży oraz ich rodzinom z terenu powiatu włodawskiego we wszystkich obszarach życia (edukacja, kultura, zdrowie, pomoc społeczna, itp.). Dofinansowanie z programu w wysokości 184 000 zł pozwoli na modernizację budynku w którym powstanie Centrum Terapii i Aktywizacji Osób Niepełnosprawnych „Lepsze Jutro”.
Jak pokazują przykłady – ekonomia społeczna jest nam potrzebna, a wsparcie finansowe przekazywane przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej jest istotne dla wyrównywania szans i zaspokajania potrzeb lokalnych społeczności poprzez świadczenie niezbędnych usług społecznych. Dzięki niemu osoby potrzebujące mogą wrócić na rynek pracy, zyskać nowe umiejętności, nauczyć się żyć na nowo po trudnych przejściach, czy po prostu spędzić wartościowy czas z drugim człowiekiem.